5 ontwikkelingen in doelgroepenvervoer

Dit keer in Forseti’s Five: aandacht voor de ontwikkelingen, of eigenlijk uitdagingen in het doelgroepenvervoer. 

Het zijn uitdagende tijden voor het vervoer. Sla een krant open en je leest over stakingen in het ov, personeelstekorten en bevoorradingsproblemen. Natuurlijk hebben deze ontwikkelingen ook impact op het doelgroepenvervoer. In dit artikel de vijf grootste ontwikkelingen of uitdagingen waar we iets mee zouden moeten.

1. Chauffeurstekorten

Personeelstekort is een landelijk probleem. Vluchten kunnen uitvallen, de dienstregeling van een trein kan aangepast worden. Doelgroepenvervoer moet altijd door. Ook zonder personeel. Een oplossing die veel genoemd wordt, is dat mensen meer uren moeten maken. Maar door loon in combinatie met toeslagen is het voor medewerkers in deze branche niet interessant om meer uren te werken. Zo kan een loonsverhoging averechts werken en de bereidheid tot meer uren maken doen afnemen.

De situatie kan per regio of contract behoorlijk verschillen. Op het ene moment zijn er net genoeg chauffeurs. Het volgende moment is er een tekort omdat chauffeurs ‘weggekocht’ worden door een concullega in een andere regio.

Ziekteverzuim is en blijft hoog en met het najaar in het vooruitzicht zal dit alleen maar toenemen. Daarbij komt dat als COVID-19 oplaait mensen mogelijk weer tijdelijk voor de GGD gaan werken voor testen of vaccineren.

Tenslotte is er grote concurrentie van bijvoorbeeld koeriersdiensten en de horeca. Zo lijkt het voorlopig eerder een spiraal omlaag te zijn dan dat er licht aan het einde van de tunnel schijnt. De komende maanden zal de vraag naar vervoer ook alleen maar toenemen. Het schooljaar is pas net begonnen. Gemiddeld kan het aantal leerlingen in doelgroepenvervoer gedurende het schooljaar met wel tien procent stijgen.

2. Ontwikkelingen in de vervoersbehoefte

In regio’s en contracten is al jaren een stijging in het aantal leerlingen te zien. Ook is er steeds meer maatwerk nodig in het vervoer. Dat betekent dat er minder kinderen tegelijk in het voertuig zitten en er dus meer routes op hetzelfde moment nodig zijn. Waar het aantal chauffeurs daalt, neemt het aantal routes dat zij moeten rijden toe.

Bovendien vindt al het vervoer plaats tijdens de spits. Trends die elkaar negatief beïnvloeden met als gevolg dat er veel problemen zijn in het vervoer. Kinderen komen te laat op school omdat ze pas later thuis kunnen worden opgehaald omdat de chauffeur die ochtend nog een andere route had. Er zijn veel wisselingen in chauffeurs vanwege uitval door ziekte, het is een immense puzzel om dagelijks de planning rond te krijgen. De kranten staan er inmiddels vol van en in de politiek worden er vragen over gesteld.

Eerder werden de zorgen ook in een rapport van Ouders & Onderwijs geuit. Tijdens een prettig gesprek dat we hadden met Ouders & Onderwijs bespraken we de toename in vervoer, maatwerk en chauffeurstekorten. Een oplossing op korte termijn is er simpelweg niet. Er is veel meer nodig om de huidige koers bij te stellen en we moeten daarvoor anders naar het doelgroepenvervoer gaan kijken.

3. Alternatieven voor taxivervoer

In veel situaties gaat de mens bij een gebrek aan aanbod op zoek naar alternatieven. Zijn er geen aardbeien? Dan eten we ander fruit. In het doelgroepenvervoer zijn er weinig alternatieven. Kinderen moeten nu eenmaal naar school en zijn afhankelijk van taxivervoer, ook als dat er niet is.

Maar is dat wel zo? Zijn er echt geen andere mogelijkheden? Wij geloven dat er in overleg met ouders en scholen echt wel mogelijkheden zijn. Bijvoorbeeld als we kijken naar het ov, eigen vervoer, fietsen en vrijwilligersvervoer.

Om deze kansen op zijn minst te onderzoeken moeten we eerst het probleem erkennen. Daarnaast moeten we ons ook beseffen dat er op korte termijn geen oplossing komt. Verder kijken vraagt om een open blik en veel inspanning.

4. Zero-Emissie en brandstofkosten

Naast de chauffeurstekorten speelt ook nog het vraagstuk rondom brandstofprijzen en het toewerken naar volledig Zero-Emissie doelgroepenvervoer. Met de huidige energiecrisis en stijgende kosten is er een snel groeiende behoefte aan Zero-Emissie doelgroepenvervoer. Maar hoe pak je dat aan? Hiervoor ontwikkelt het CROW een handreiking Zero Emissie doelgroepenvervoer.

Op dit moment is nog maar zo’n tien procent van het doelgroepenvervoer uitstootvrij. Toch is het goed om te weten dat het hard gaat met de ontwikkelingen op het gebied van Zero-Emissie doelgroepenvervoer.

Inmiddels zijn er voor personenauto’s en kleinere taxibussen goede Zero-Emissie alternatieven. Ook rolstoelvervoer kan – nu nog beperkt – met nieuwe typen elektrische voertuigen worden uitgevoerd. Daarnaast zijn er de zogenaamde leerlingenvervoer busjes, die met een ombouw ook één rolstoel kunnen vervoeren. Bijkomend voordeel is dat deze voertuigen multi-inzetbaar zijn en ook geschikt zijn om Wmo-reizigers te vervoeren. Vaak is voor deze elektrische voertuigen de laadinfrastructuur nog wel een uitdaging. Een mooie uitdaging waar gemeenten en vervoerders samen in op moeten trekken.

5. Contractmanagement en beheer

Onze contractmanagers krijgen steeds meer vragen over hoe om te gaan met bovenstaande ontwikkelingen. Ook wij proberen dan eerst een oplossing voor de korte termijn te vinden, maar bedenken ons dan al snel dat we echt grootser aan de slag moeten samen. Om hier stappen in te zetten is het vaak gewenst om de huidige situatie in zowel beleid als uitvoering goed in kaart te brengen. Daarna kunnen we onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om de situatie om te buigen.

Het is op dit moment belangrijk een goede mix te vinden tussen dagelijkse praktijk en oplossingen op termijn. Daarbij zien we dat de huidige ingrepen leiden tot allerlei aanpassingen in het vervoer en daarmee in de kosten. Het belang van een goede factuurcontrole en inzicht in de kostenontwikkeling neemt toe. Deze controle is niet direct uit wantrouwen geboren, maar de hectiek bij vervoerders is enorm. Een foutje met financiële gevolgen is dan snel gemaakt.

Bovendien zijn de leerlinggegevens in combinatie met de factuurbijlagen voor zowel de gemeente als de vervoerder de perfecte bron van informatie om samen slimme oplossingen te zoeken. Het slim verwerken en analyseren van de beschikbare data is de basis voor zowel een aanpak op uitvoerend als op beleidsniveau, voor korte en langere termijn om de huidige problemen het hoofd te (gaan) bieden.