Leerlingenvervoer kan beter, maar plaats het in context

“Het leerlingenvervoer moet beter. Ritten zijn vaak veel te lang, er zijn te veel chauffeurswissels en sommige gevallen is het zelfs onveilig in de bus. Daarnaast worden klachten slecht afgehandeld en is er weinig tot geen ruimte voor maatwerk. De al kwetsbare leerlingen die gebruik maken van leerlingenvervoer zijn de dupe en komen uitgeput aan op school.”

Dit zijn verontrustende conclusies uit een onderzoek van Ouders & Onderwijs onder meer dan 500 ouders van kinderen die er dagelijks mee te maken hebben. Ronald Derks herkent de punten uit het rapport. Hij mist alleen veel context, nuance en begrip.

Begrijp me niet verkeerd, het leerlingenvervoer is niet perfect. En de afgelopen twee jaar hielpen daar ook niet aan mee. Voor iedereen stond de wereld op z’n kop, alles wat we beschouwden als normaal bestond niet meer. Dat geldt ook voor alle schoolgaande kinderen. En dus ook de leerlingen in speciaal onderwijs.

Corona en populatie

Nu wil ik corona niet aanwijzen als de grote veroorzaker, maar het is wel belangrijk om stil te staan bij de context waarin dit onderzoek is afgenomen. Het onderzoek is namelijk afgenomen in februari 2022, aan het einde van een periode die zich lastig laat beoordelen als ‘normaal’.

Zoals het rapport zelf ook al aangeeft, vraag ik me af of 527 ouders een realistische spiegel voor heel Nederland kunnen bieden. Er gaat naar mijn mening namelijk ook erg veel wél goed. Uit onze eigen tevredenheidsonderzoeken komt een ander en meer genuanceerd beeld naar voren. Daarnaast is het goed om structureel feiten over reistijden en andere ritprestaties te verzamelen en te monitoren.

Maar goed…

Terug naar het rapport

Ik herken de genoemde punten namelijk wel:

• Ritten zijn vaak te lang
  In sommige gevallen zijn de ritten inderdaad langer dan wenselijk is. Het beperkt zich echter wel tot sommige gevallen. Data uit mijn dagelijkse praktijk laat zien dat +/- 60% van alle routes in een regio in het westen van het land 30 minuten of korter duren. Dit neemt niet weg dat een onnodig lange reistijd onwenselijk is. In de praktijk zie ik ook dat een lange reistijd niet altijd met het vervoer te maken heeft. De filedruk neemt weer snel toe en op veel plaatsen zorgt een klein incident al voor veel vertraging, ook structureel. Je kunt je voorstellen dat een busje dus niet altijd in beweging is. Het vervoer komt steeds vaker en steeds langer stil te staan. Niemand heeft er belang bij om ritten onnodig lang te maken. Het kind niet, de gemeente niet en ook de vervoerder niet, zeker bij de huidige krapte op de arbeidsmarkt.
• Te veel chauffeurswissels
  De arbeidsmarkt werkt niet mee. Er wordt met man en macht gezocht, maar er zijn gewoon geen chauffeurs beschikbaar. Door het tekort is de planning minder stabiel en dan hebben we het nog niet over de uitval. Het ziekteverzuim onder chauffeurs ligt de afgelopen maanden tussen 10% en 15%! Vervoersbedrijven moeten het dus doen met de mensen die ze beschikbaar hebben en uit ervaring kan ik je vertellen dat die mensen keihard werken om alles door te laten gaan.
• Meer pesten en agressie onderweg
  Helaas nemen pesten en agressie onderweg toe. Dat heeft, denk ik, deels te maken met het chauffeurstekort. Je kunt je voorstellen dat een chauffeur die iedere dag dezelfde leerlingen vervoert een groep beter in de hand kan houden dan een vervanger. Verandering geeft onrust en momenteel krijgen kinderen teveel met veranderingen te maken. Toch krijg ik ook vaak terug dat er een negatieve verandering merkbaar is in het gedrag van de kinderen. En dan is het zelfs voor chauffeurs met een vaste rit lastig om de rust te bewaren. Dit probleem is veel groter dan het vervoer en moet breder worden opgepakt naar mijn idee.
• Slechte afhandeling van klachten
  Ook dit is een terecht punt. Klachtenafhandeling is niet de core business van vervoersbedrijven. Volgens mij worden klachten teveel “standaard” afgehandeld terwijl specifieke aandacht voor het probleem van de klager wenselijk is. Kun je het niet oplossen? Leg het dan in elk geval goed uit. Hierbij is het goed om feiten te gebruiken uit de eerder genoemde data. Dit moet inderdaad beter.
• Weinig tot geen ruimte voor maatwerk
  Leerlingenvervoer is een collectief systeem dat kan bestaan door het efficiënt vervoeren van meerdere leerlingen in een route. Er is ruimte voor maatwerk en uitzonderingen, maar dat is beperkt. Maatwerk leidt vaak tot meer routes en dus hebben we nog meer chauffeurs nodig. Veel meer ruimte zal er in de huidige arbeidsmarkt ook niet snel komen, denk ik zo.

Door naar de aanbevelingen

In het rapport staan een aantal aanbevelingen, waarvan ik er een aantal wil uitlichten:

1. 1. Het is op dit moment in de meeste contracten al mogelijk om vervoer naar meerdere adressen in te plannen en dit gebeurt op grote schaal.
   2. Ik juich een structureel landelijk onderzoek van harte toe. Voor het ov is er een dergelijk onderzoek, namelijk de ovklantenbarometer.
   3. Afspraken over vaste chauffeurs, de kennismaking en de opleiding van chauffeurs zijn contractueel vastgelegd. Samenwerken en toezicht houden om het ook waar te maken is nodig.
   4. Ook voor kwaliteitscriteria geldt dat deze vastgelegd zijn in contracten. Er moet wel goed met betrokkenen worden gekeken of alles gaat zoals afgesproken. Daar mag meer aandacht voor zijn.
   5. Meer maatwerk en uitzonderingen lijken me, zeker nu, niet altijd wenselijk. Teveel maatwerk vergroot de kans op fouten en kan voor andere leerlingen betekenen dat er geen vaste chauffeur meer is. Op dit moment zorgt het alleen maar voor grotere tekorten.

Goed dat er aandacht is

Laat ik benadrukken dat ik blij ben met het onderzoek. Ik ben blij dat er aandacht is voor het onderwerp. Maar laten we dan ook aandacht hebben voor de context, de huidige arbeidsmarkt en de mensen die dagelijks keihard werken om onze kinderen te vervoeren. We nodigen Ouders & Onderwijs graag uit om meer inzicht en context te krijgen in het gehele spectrum.