Publieke mobiliteit op de provinciale agenda’s

De opkomst van de BoerenBurgerBeweging (BBB) veroorzaakte een ware aardverschuiving in de provinciale politiek. In het openbaar vervoer en andere delen van de sector mobiliteit is de nood aan nieuwe ideeën hoger dan ooit. Zeker nu de financiële middelen na de coronacrisis beperkt zijn en de mobiliteitstransitie niet langer op zich laat wachten. Nu in bijna alle provincies een nieuwe coalitie is, zijn we benieuwd welke ideeën er leven over de toekomst van publieke mobiliteit. Sjors Bes maakt de balans op. 

Gelderland 

In de provincie Gelderland is op 14 juni het coalitieakkoord ‘Gewoon doen’ gepresenteerd, door een coalitie van BBB, VVD, CDA, ChristenUnie en SGP. Met gedeputeerde Klaas Ruitenberg (SGP) komt er een nieuw gezicht op het dossier Openbaar vervoer. In het akkoord komt ‘publieke mobiliteit’ niet voor, maar er zijn wel ideeën over ov.

De provincie zet in op betrouwbaar, betaalbaar en toegankelijk ov, waarbij goede aansluitingen een kernpunt vormen. In de steden is het ov sterk, maar in het buitengebied zijn nieuwe betere oplossingen nodig. Hierbij valt op dat het nieuwe college de intentie heeft de rolverdeling tussen markt en provincie te onderzoeken. Hierbij zou bij lokale initiatieven vaker over concessiegrenzen heen moeten worden gekeken. Uiteindelijk wil de provincie toe naar een sterke ruggengraat van centraal geregeld ov met hubs. 

Zuid-Holland 

Onder de titel ‘Krachtig Zuid-Holland’ hebben BBB, VVD, GroenLinks, PvdA en het CDA een akkoord bereikt. Frederik Zevenbergen (VVD) mag door als gedeputeerde op o.a. Openbaar vervoer. In de komende periode wordt in alle vormen van vervoer geïnvesteerd, waarbij in nieuwe woonwijken ook plaats is voor deelmobiliteit.

Op het gebied van ov ligt de prioriteit bij betaalbaarheid. Voor minima komt er een proef met een ov-kortingsproduct, om vervoersarmoede tegen te gaan. Daarnaast wordt er inspiratie gehaald bij het Deutschlandticket, een kortingsticket uit Duitsland dat in al het regionaal ov geldig is. In het akkoord wordt ingezet op creativiteit en innovatie om naast de steden ook de kleinere kernen bereikbaar te houden. Binnen concessies komt meer ruimte voor tussenvormen tussen een lijndienst en vraagafhankelijk vervoer. 

Zeeland 

‘Bouwen aan de toekomst van Zeeland’ is de titel van het coalitieakkoord dat BBB, SGP, CDA en VVD hebben gesloten. Harry van der Maas (SGP) is wederom de gedeputeerde op Infrastructuur en mobiliteit. Het Zeeuwse ov staat de komende tijd in het teken van de aanbesteding van de nieuwe ov-concessie vanaf 2025. Gedeputeerde Van der Maas vertelde eerder dit jaar al op de Dag van het OV dat Zeeland met de nieuwe concessie een koploper op het gebied van publieke mobiliteit wordt. 

De nieuwe concessie faciliteert ketenmobiliteit waarbij er altijd vervoer in de buurt is, en alle voorzieningen overdag bereikbaar zijn. Op drukke verbindingen blijven bussen rijden, voor routes en gebieden met minder reizigers worden nieuwe fijnmazige oplossingen gezocht. Bijvoorbeeld met flextaxi’s, buurtbussen of deelmobiliteit. Tarieven worden ongeacht modaliteit gelijk, en alles wordt centraal geregeld via een mobiliteitscentrale met bijbehorende app. De uitdagingen zitten in de organisatie: er moet veel worden samengewerkt tussen verschillende overheidsniveaus om te ‘ontschotten’ en zo de financiering rond te krijgen.  

Limburg 

De provincie Limburg was dit jaar de eerste provincie met een coalitieakkoord, getiteld ‘Elke Limburger telt!’ PvdA’er Jasper Kuntzelaers is de nieuwe gedeputeerde Mobiliteit, vanuit een coalitie waar verder nog BBB, VVD, CDA en SP deel van uitmaken. De afgelopen jaren zou het Nederlandse vervoersbeleid te veel hebben ingezet op efficiëntie, ten koste van o.a. de ov-ontsluiting van het platteland. 

In het coalitieakkoord wordt de bereikbaarheid van voorzieningen voor personen en goederen centraal gesteld in het vervoersbeleid. In het akkoord pakt de provincie sterk de rol van opdrachtgever voor onder meer fijnmazig openbaar vervoer in stad en platteland: toegankelijke en betaalbare bereikbaarheid als provinciale kerntaak. Gratis of goedkoper ov wordt onderzocht, maar andere vormen van publieke mobiliteit worden niet genoemd. 

Noord-Holland 

Het nieuwe coalitieakkoord in Noord-Holland heeft de titel ‘Verbindend vooruit’. Het is een akkoord tussen BBB, VVD, GroenLinks en PvdA. Jeroen Olthof van de PvdA is opnieuw de gedeputeerde voor o.a. Mobiliteit en OV-knooppunten. 

De ov-knooppuntenaanpak van de provincie wordt de komende jaren voortgezet: nieuwe woningen worden gerealiseerd in de buurt van ov-knooppunten. Het akkoord benadrukt het belang van ov in landelijk en stedelijk gebied, en zet in op beter en betaalbaar ov. Nieuwe vormen van ov vormen een oplossing voor het landelijk gebied. Om het landelijk gebied beter te kunnen ontsluiten wordt een hubstrategie uitgewerkt, waarmee ook andere vormen van mobiliteit worden ondersteund. 

Utrecht 

De provincie Utrecht heeft tot dusver als enige een coalitie zonder BBB. GroenLinks, VVD, D66, CDA en PvdA sloten daar een akkoord met de titel ‘Aan de slag voor Utrecht’. André van Schie is namens de VVD de beoogd gedeputeerde Mobiliteit. 

In het akkoord ligt een grote nadruk op duurzame mobiliteit. Deelmobiliteit wordt gestimuleerd met oog op ruimtegebruik. Ook goede multimodale knooppunten vormen deel van het akkoord. Het ov moet voor iedereen toegankelijk worden en vervoersarmoede moet worden tegengegaan: onder meer door maatwerkoplossingen voor ov in het landelijk gebied. 

Flevoland 

In de provincie Flevoland heeft een coalitie van BBB, VVD, CU, SGP en PVV een akkoord bereikt onder de titel ‘Toekomst voor het nieuwe land – van, voor en door Flevolanders’. Jan de Reus (VVD) wordt opnieuw gedeputeerde Ruimtelijke ordening en Mobiliteit. 

Op het gebied van ov stelt het nieuwe college met de aanleg van de IJmeerverbinding en Lelylijn grootse plannen voor. In gebieden waar de bus of trein onvoldoende rijdt, wil de provincie samen met gemeenten en andere partijen kijken naar vraaggestuurde vormen van vervoer en deelvervoer, zodat alle inwoners hun eigen ‘vervoer op maat’ kunnen organiseren. Lokale initiatieven en plannen wil de provincie met cofinanciering ondersteunen. 

Overijssel 

Het coalitieakkoord in Overijssel heeft de naam ‘Schouder aan schouder’ gekregen, en is een akkoord tussen BBB, VVD, GroenLinks, PvdA en SGP. Martijn Dadema (GroenLinks) wordt gedeputeerde Mobiliteit. 

In het akkoord wordt benoemd dat de financiering van het ov onder druk staat en dat heldere keuzes moeten worden gemaakt. De provincie werkt aan streefnormen voor bereikbaarheid, die per regio en modaliteit kunnen verschillen. Deze normen worden gekoppeld aan de voorwaarden in nieuwe ov-concessies. In nieuwe concessies wordt ervaringskennis van bijvoorbeeld reizigers en chauffeurs gebruikt. Voor de hele provincie wordt een hub-visie ontwikkeld, waarin MaaS-apps en alternatieve vormen van ov ook een rol gaan spelen. 

Groningen 

In Groningen is een coalitie gevormd met daarin een regionale partij: BBB, PvdA, Groninger Belang en ChristenUnie. Zij hebben een hoofdlijnenakkoord met de titel ‘Veur mekoar’ opgesteld. De gedeputeerde Mobiliteit wordt Johan Hamster (ChristenUnie). 

De busverbindingen op het platteland worden behouden, en het netwerk van ov-hubs wordt versterkt met een eigen reisplanplatform. De hubtaxi moet net zo veel kosten als de bus, bekender worden en sneller afroepbaar zijn. Met scherpe prijzen en passende abonnementen wordt het ov in Groningen aantrekkelijker gemaakt. Innovatie om ov beter bij de vraag van reizigers aan te laten sluiten wordt gestimuleerd. 

Drenthe 

Met het akkoord ‘Samen bouwen we Drenthe’ gaan BBB, PvdA, VVD en CDA de komende jaren aan de slag voor Drenthe. Henk Jumelet (CDA) is beoogd gedeputeerde Openbaar vervoer. 

In het akkoord wordt goede mobiliteit en bereikbaarheid (van stad en platteland) een voorwaarde voor leefbaarheid genoemd. Het ov moet zo aantrekkelijk mogelijk zijn met slimme verbindingen en Mobiliteit op Maat: hubtaxi’s en deelauto’s worden genoemd. Het hub-netwerk wordt verder ontwikkeld met verschillende vormen van vervoer, en ook bijvoorbeeld (pakket)diensten. De provincie heeft grote waardering voor vrijwilligersinitiatieven zoals Ouderenvervoer Norg, of AutoMaatje. 

Fryslân 

BBB, CDA, de Fryske Nasjonale Partij (FNP) en ChristenUnie hebben in Fryslân een akkoord op hoofdlijnen bereikt, met de titel ‘Oparbeidzje foar Fryslân’. 

Daarin wordt gesteld dat de provincie nu een jarenlange achterstand heeft op het gebied van bereikbaarheid en openbaar vervoer. Dat zou hebben geleid tot sociale en economische achterstelling. 

Er wordt gewerkt aan een integraal mobiliteitsplan, waarbij het naast ontsluiting ook gaat om goedkoper ov. De nieuwe coalitie wil graag het regionale ov versterken. Daarbij willen ze zoeken naar nieuwe, kleinschalige manieren van vervoer. Daarnaast dringt de provincie bij het Rijk aan om de verbindingen met de Randstad te versterken, onder meer met de aanleg van de Lelylijn. 

Noord-Brabant 

In Noord-Brabant lopen de gesprekken tussen de partijen nog, nadat een eerdere formatiepoging mislukte. 

Tot slot 

Over de verschillende provincies is een vergelijkbaar beeld te zien: door stijgende kosten is de uitvoering van het ov duur geworden en worden de provincies gedwongen keuzes te maken. Op drukke verbindingen blijven bussen de populairste optie, maar daarbuiten wordt vooral gekeken naar innovatie. Daarbij wordt soms verwezen naar vraagafhankelijk vervoer, MaaS-apps of deelmobiliteit. 

Onder meer Zeeland toont ambitie om voorop te lopen in de omslag naar publieke mobiliteit. En in Groningen en Drenthe is vervoer al op een andere manier georganiseerd. Maar in veel coalitieakkoorden lijkt een echt duidelijk beeld van de toekomst van publieke mobiliteit nog niet echt te bestaan.  

Er zijn de komende jaren dus genoeg uitdagingen in de wereld van publieke mobiliteit. Hoe kunnen de provincies in beleid verder kijken dan traditioneel ov? Welke innovatieve oplossingen zijn mogelijk om de publieke mobiliteit verder te brengen? En hoe kunnen provincies, gemeenten en andere partijen worden samengebracht om tot de beste mix van mobiliteit voor iedereen te komen?